Bàn chuyện học từ vựng như một hành trình kết bạn

Mình hay nghĩ về chuyện học vocab như chuyện mình đi kết bạn với mọi người.

Hiện giờ thế giới có hơn 7 tỉ người và số lượng vẫn đang tăng lên, bạn nghĩ là mình sẽ gặp được hết và làm quen hết với tất cả ko? Đương nhiên là hông òi :)))

Tiếng Anh có thống kê hơn 170,000 từ và lượng từ vẫn đang nở ra bạn nghĩ mình có cần chinh phục hết số từ này khi học tiếng Anh ko? ==> Đừng bao giờ ép bản thân làm điều ko tưởng này, trừ khi bạn có đam mê lập kỉ lục Guiness còn ko thì làm thế này chỉ khiến bạn dễ từ bỏ việc học hơn thôi hehe

Thế nên, từ kinh nghiệm bản thân khi học từ vựng cho các ngoại ngữ, mình đút kết lại 1 quy trình như hình này và quỳ trình này dựa trên quy trình về memory.

Upgrade: Bước Record & Memorise có thể được tích hợp lại thành bước Encode = Kiểu mã hóa thông tin để lưu vào não bộ của mình (mình sẽ bàn sâu hơn sau nhé)

Cho quá trình ghi nhớ diễn ra thuận lợi thì các bạn sẽ cần "để tâm" (attention). Tuy nhiên, vấn đề ở đây là sức lực của con người hữu hạn, không thể để tâm đến tất cả mọi thứ được. Thế thì làm sao đây?

Hy vọng bộ câu hỏi sau sẽ giúp các bạn điều phối được tâm sức của mình hiệu quả hơn trong việc học từ vựng. Các bạn tham khảo bài viết của The Economist sau đây là ví dụ để thực hành hen.

1/ MÌNH CÓ CẦN BIẾT TỪ NÀY KHÔNG?

Thật lòng thì đâu phải các bạn gặp ai ngay lần đầu cũng muốn làm quen với người ta đâu đúng ko? Vậy tại sao bạn lại có sự chọn lựa này [ℎ𝑎̃𝑦 𝑠𝑢𝑦 𝑛𝑔ℎ𝑖̃ 𝑐𝑎̂𝑢 𝑡𝑟𝑎̉ 𝑙𝑜̛̀𝑖 𝑡𝑟𝑜𝑛𝑔 10𝑠]

Tương tự với khi bạn gặp từ mới, tùy thuộc vào độ quan trọng của từ này đến đoạn văn và tùy thuộc vào độ lập lại của từ này trong các sách đọc của bạn 

👉Các bạn hãy so sánh độ quan trọng của các từ highlight vàng và highlight đỏ ở hình này nhé. Nhóm nào quan trọng hơn? Bạn sẽ chọn nhóm nào để học?

2/ MÌNH CÓ THỂ ĐOÁN ĐƯỢC NGHĨA TỪ NÀY KO?

Nếu bạn đã có vốn hiểu biết về prefix, suffix và word root thì việc này có thể dễ với các bạn hơn vì các bạn sẽ "mổ xẻ" được từ và lắp ghép nghĩa như kiểu chơi puzzle hehe

eg. 'aqua' = water ==> các từ có root aqua/e đều liên quan tới nước như "aquarium", "aqueduct"

Cách thứ 2 đó là hãy thử đọc xung quanh từ vựng cần đoán. Liệu có giải nghĩa ko? Ví dụ? Restatement? Quan hệ nhân quả? 

𝐌𝐢̀𝐧𝐡 𝐛𝐢𝐞̂́𝐭 𝐤𝐡𝐢 𝐦𝐨̛́𝐢 𝐛𝐚̆́𝐭 đ𝐚̂̀𝐮 𝐥𝐚̀𝐦 𝐭𝐡𝐞̂́ 𝐧𝐚̀𝐲 𝐭𝐡𝐢̀ 𝐬𝐞̃ 𝐭𝐡𝐚̂́𝐲 𝐦𝐞̣̂𝐭 𝐦𝐨̉𝐢 𝐧𝐡𝐮̛𝐧𝐠 𝐭𝐡𝐨́𝐢 𝐪𝐮𝐞𝐧 𝐧𝐚̀𝐲 𝐬𝐞̃ 𝐠𝐢𝐮́𝐩 𝐜𝐚́𝐜 𝐛𝐚̣𝐧 𝐭𝐮̛ 𝐝𝐮𝐲 𝐭𝐨̂́𝐭 𝐡𝐨̛𝐧. 

👉Các bạn có thể đoạn được nghĩa của từ "lethal" "fatality rate" và "shrink" dựa trên ngữ cảnh ko? Chú ý các phần gạch dưới hehe

3/ MÌNH CẦN GHI NHỚ TỪ MỚI NÀY NHƯ THẾ NÀO? 

Đầu tiên mình sắp xếp từ vào 2 nhóm: General và Specialised (từ chuyên ngành). 

+++ Với nhóm từ Specialised thì mình có cuốn notebook riêng để hệ thống được các từ với nhau từ đó củng cố sự hiểu biết của mình trong môn học.

+++ Từ General ==> mình sẽ thống kê theo topic (dựa trên bài đọc, bài nghe mình đã tìm ra từ) để khi học và dùng sẽ tiện hơn.

👉Tiếp theo là nghĩ về cách làm sao để nhớ???

Thiệt ra khi các bạn đã chủ tâm đoán nghĩ thì phần nào từ này đã bắt đầu "quen mặt" với bạn, tuy nhiên chúng ta cần có cách để nhớ lâu hơn. Với cách viết đi viết lại 1 từ thì nó chỉ tạo cho các bạn ảo giác mình đang học và mình nhớ từ này rồi. Nhưng đến tầm 2-3 hôm nữa quay lại thì cảm giác "chuyện như chưa bắt đầu" haha

Đầu tiên bạn cần nghĩ ra 1 cách để học từ vựng cho riêng mình: bằng hình ảnh? Bằng cách tách từ? Bằng gốc từ? Bằng mindmap? Bằng flashcard? Nó phải là cách bạn cảm thấy thoải mái trong việc ghi nhớ nhất. Bản thân mình thì thik vẽ vời mindmap và dùng Quizlet. Cái này rất là tùy nha, nhưng khi học bạn hãy đảm bảo nắm đc đầy đủ: KHÁI NIỆM, LOẠI TỪ, CÁCH ĐỌC, VÀ CÁCH DÙNG TRONG CÂU. Mình có 1 post khác nói chuyên sâu về những điều cần biết về từ vựng nếu các bạn muốn tham khảo nhé.

Tiếp theo, bạn cần vận dụng từ mới học. Sự thật là nếu bạn chỉ tưởng tượng trong đầu việc dùng từ thì nó sẽ dừng lại ở việc tưởng tượng thôi nha! Việc dùng ngay từ mới học sẽ đảm bảo từ vựng bạn đang học sẽ ko dừng lại ở dạng thụ động (passive vocab)  mà được activate thành dạng chủ động luôn (active vocab). 

Mình thì làm 2 cách: 

(1) viết ngay 1 câu có từ mới lên post-it note và dán lên bàn học (or có cbi viết luận thì coi thử có dùng đc từ này ko) 

(2) bắt 1 trong các em mèo nhà mình lại và nói chuyện với nó trong đó có từ mới haha điên nhưng hiệu quả lắm ngheeeen 

Sau khi đã có thời gian ghi nhớ, bạn cần gợi nhớ (retrieval practice) để từ được khắc sâu lần nữa. Làm test thiệt ra là dạng gợi nhớ phổ biến nè, nên thiệt ra thầy cô cũng chỉ mún giúp các bạn thui ahihi :)) Tốt nhất bài tập gợi nhớ nên cách ngày học khoảng 2-3 ngày để trí nhớ có thêm sự thử thách. 

🎶🎶🎶🎶

Những câu hỏi trên là 1 cách để các bạn thể tư duy về từ vựng nhiều và sâu hơn, đồng thời giúp các bạn hình thành hệ thống tư duy cho ngôn ngữ bạn đang học. Hy vọng chúng sẽ giúp cho các bạn giải quyết đc một số vấn đề về từ vựng của riêng mình.

LƯU Ý: Việc học từ vựng diễn ra trước hoặc sau bài đọc or bài nghe, tuyệt đối ko nên vừa đọc/nghe vừa tra từ vì não chúng ta ko thể hoàn thành cả 2 nhiệm vụ 1 cách hiệu quả như thế được.