[Series bài] Bàn về sự học, sự dạy & giáo dục - Tập 5: Học tập như pha cà phê p.2

Sau đợt đi học Barista về thì mình có thêm 1 tí cải biên và nâng cấp cho bài post trước. Và vẫn là về cà phê và cách học...

CÀ CÓ NGON CÓ DỞ - KIẾN THỨC CÓ ĐÚNG CÓ SAI

Mỗi loại cà mang đặc tính rất riêng tùy vào vùng đất nuôi trồng nó, cách sơ chế cũng như công thức xưởng rang sử dụng. Về căn bản, khi hạt cà đến được tay barista thì nó đã trải qua 1 quá trình tác động của nhiều đối tượng khác nhau. Thế nên, việc hạt cà phê dở không hẳn là do barista, nhưng nếu hạt dở mà barista không nhận ra thì đó là lỗi.

Từ đó lại nói về kiến thức. Căn bản là khi kiến thức được mang đến cho chúng ta thì nó đó qua sự tác động của nhiều đối tượng trước đó như hoàn cảnh lịch sử, tác giả, người biên tập sách... Vì thế, để nói là kiến thức là khách quan hoàn toàn thì cũng không hẳn đúng và kiến thức nào cũng tốt thì quá quy chụp. Như những người barista giỏi, người học cần phản biện và có sự chọn lọc trong việc thu thập kiến thức.

TÌM RA SWEET SPOT (tạm dịch "điểm cân bằng")

Cà phê chiết xuất ra có thể chua ngọt đắng béo tùy vào đặc tính vốn có của nó và cách barista chiết xuất nó, đặc biệt là với cách pha pourover cho hạt đặc sản (specialty coffee). Như vậy, người barista khôn khéo phải nắm rõ 3 đối tượng để có sự kết hợp chuẩn xác nhất (1) đặc tính của hạt cà (2) cách thức chiết xuất: ưu nhược điểm (3) yêu cầu của khách hàng. Ví dụ: với yêu cầu 1 ly cà phê nhẹ nhàng, hương hoa nồng nàn, hơi chua, thì ngưòi barista nên suggest cho khách dùng 1 loại hạt Ethiopia với cách chiết xuất V60 (chua ít) hay chemex (chua nhiều). Có những combo đơn giản nhưng cũng có những yêu cầu phức tạp, quan trọng là barista mang đến sự hài lòng cho khách và tôn trọng hạt cà phê. 

Về sự học, người học cần nắm được 3 yếu tố sau:

(1) tính chất kiến thức 

(2) cách học 

(3) mục đích của bản thân trong việc tiếp nhận kiến thức này. 

Từ đó, tận dụng được triệt để nhất thời gian và công sức cho việc học. Ví dụ: với những bài học về triết học, đặc tính của triết là ngôn từ phức tạp, tác giả thường lập luận dựa trên hoàn cảnh lịch sử của bản thân học, lập luận mang tính quy nạp cao, vậy suy ra việc học thuộc lòng những lý thuyết đó sẽ rất vô nghĩa. Tốt hơn, nên trước hết đơn giản hóa ngôn ngữ và tìm case study liên hệ vì về bản chất triết học chỉ muốn giúp con người định hình thế giới này logic hơn mà thôi. Vậy hệ thống kiến thức xây dựng cho môn triết học cần dựa trên các câu hỏi và trường phái mà các triết học gia theo đuổi.

"RÓT" KIẾN THỨC THẬT TẬP TRUNG NHÉ 

Nói kĩ hơn xíu về kĩ thuật pha pour-over nhé. Tính ra pha cái này mệt phết đấy: Khi pour, ngưòi barista phải control liên tục dòng nước đổ xuống, động tác di chuyển dòng nước, lượng nước đổ vào và thời gian. Mỗi lần pha là mỗi lần trải nghiệm khác nhau vì chỉ cần 1 trong 4 yếu tố trên xê dịch thì kết quả sẽ ra khác ngay. Điều này nhấn mạnh là khi pha chế người barista phải hoàn toàn tập trung vào công việc pha chế trong khoảng thời gian quy định để đạt được hiệu quả công việc cao nhất. Tuy ko đạt đc tính đồng nhất, pourover thú vị ở chỗ mỗi lần pha chế là 1 trải nghiệm độc nhất và sau mỗi lần như vậy người barista lại hiểu sâu thêm một tí về cách pha chế này.

Người học cũng vậy. Chúng ta cần có độ tập trung cao độ khi học: self-control. Có giả thuyết cho rằng nếu chúng ta dành 1000hr để học gì đó thì chúng ta sẽ master được vấn đề đó. Tuy nhiên, điều quan trọng mà con số 1000hr ko đưa ra cho các bạn là những giờ học đó phải là những giờ học thật thụ, khi mà bạn hoàn toàn tập trung vào việc học. Thiệt ra mỗi lần chúng ta học một cái gì đó sẽ là 1 trải nghiệm khác nhau vì phạm trù khách hay và vì nhận thức của chúng ta khác đi qua mỗi lần. Nên việc áp dụng 1 công thức lên mọi ngưòi, hay 1 công thức cho mọi lần học là không thể và nó làm mất đi sự hứng thú trong hành trình tiếp nhận kiến thức và nhận thức thêm về bản thân. 

MÀ TÚM LẠI LÀ CỨ TẬN HƯỞNG ĐI

Cá nhân mình rất thích học những điều mới mẻ, nhiều khi học đại kiểu biết đâu sau này cần luôn á, nhưng mỗi lần học mình sẽ tập trung vào trải nghiệm của bản thân để rút ra được các bài học và để tìm cách kết nối nó với hệ thống tri thức của mình.

Hy vọng mọi người luôn có thể "cà" kiến thức và "phê" sự học ☕